COLUMN – Het was de laatste alinea in een publicatie van luchtvaartjournaliste Yteke de Jong van de Telegraaf over de onrust binnen de KLM door een stakingsdreiging en een fikse looneis en productiviteit wensen van de vliegers.
„De centrale vraag is of de Fransen nog wel het beste voor hebben met KLM”, reageerde VVD-kamerlid Remco Dijkstra, inspelend op de vrees, dat moedermaatschappij Air France lucratieve routes van de Koninklijke wel eens naar Parijs zou kunnen halen.
Als vergelijking werd het lot opgeworpen, dat recent Brussels Airlines trof toen Lufthansa daar de touwtjes volledig in handen nam met de benoemingen een compleet nieuwe top.
door Arnold Burlage
„Welke waarborgen hebben we en welke garanties dat bijvoorbeeld vluchten vanaf Schiphol blijven gaan en niet verplaatst worden naar Parijs? Of dat de KLM, een winstgevend bedrijf, niet verder uitgekleed wordt?”, zo vroeg de liberale luchtvaartspecialist zich af in de krant.
Of die vrees terecht is of niet, de vraag is in elk geval zeer relevant. De garanties voor de KLM riepen al direct kritiek op bij de overname, onder de Nederlandse regie van toenmalig president directeur Leo van Wijk. Op de valreep bleken die garanties namelijk te zijn vergeten…! Was het een ongelukje of met bedoelingen bij de toch al schandalig lage prijs van slechts 835 miljoen, die Air France voor de KLM moest aftikken?
Wilde Leo van Wijk – na het al bij de start van de eerder en al snel ook mislukte fusie met Alitalia, die de KLM honderden miljoenen kostte – de Fransen wellicht paaien om zijn technisch failliete maatschappij zo snel mogelijk en zonder haperingen in elk geval uit zijn handen te redden?
Hoe het ook zij, minister Laurens Jan Brinkhorst (Economische Zaken) ontdekte op de valreep van de overname – als doekje voor het bloeden gretig en ten onrechte fusie genoemd – het ontbreken van afdoende garanties, zowel voor de KLM en ook Schiphol met zo’n enorm nationaal economisch belang. De minister stuurde bijna letterlijk en figuurlijk met vliegende vaart op het laatste moment alsnog onze ambassadeur bij de OESO, Frans Engering, als speciaal gezant naar Parijs om nog wat garanties te regelen.
Garanties
De garanties, die in door Air France ook aan de Nederlandse Staat werden gegeven – 8 en 5 jaar onaantastbaarheid van KLM en Schiphol – bleken al direct boterzacht en enkele jaren later ook niet waterdicht. De garanties waren nogal vaag en op meerdere manieren te interpreteren, zo viel uit de fusiedocumenten af te leiden.
Breaking news…., want toen verscheen toenmalig CDA minister Camiel Eurlings, later president directeur van de KLM, op het tapijt voor de verlenging van de garanties. Hij liet tot veler verbazing de meest concrete garanties vallen. Zo werd het voor Air France-KLM mogelijk om KLM-vluchten vanaf Schiphol te schrappen of over te hevelen naar de Parijse luchthaven Charles de Gaulle.
Camiel Eurlings liet na kamervragen (2010) weten dat bij de verlenging de afspraken over de garanties inderdaad niet meer zo uitgebreid waren als in 2003, omdat dat te veel tijd (-) zou hebben gekost. ‘Bovendien is er een sfeer van vertrouwen tussen Frankrijk en Nederland, stelde hij in een brief gerust”.
Extra veelzeggend waren helemaal zijn tegen mij uitgesproken woorden: “Garanties op papier zijn niet langer nodig. De samenwerking is uitstekend en dan geldt voor partners een man een man een woord een woord…”.
Het onderzoeksbureau SEO Economisch Onderzoek, dat de eerste vijf jaar van de fusie evalueerde, waarschuwde in een rapport ook al direct onomwonden voor een verschuiving van het “intercontinentale netwerk naar Parijs” na het aflopen van de garanties aan Nederland. Acties werden echter noch bij de KLM noch vanuit de politiek ondernomen.
Interventies
En nu steekt dus de vrees voor interventies van Air France de kop op. De vliegers, die er op staan dat eerdere afspraken worden nagekomen, de schuld geven, zou gelet op voorgaande dus wat al te gemakkelijk en feitelijk ook onterecht zijn. De oorzaak voor de nu terechte vrees ligt veel meer in het verleden, waarop in eerste instanties oud president Leo van Wijk dient te worden aangesproken en ook de later mislukte en ontslagen KLM topman Camiel Eurlings.
Don Leo, zoals de voormalig KLM topman Leo van Wijk gekscherend wordt genoemd verwijzend naar zijn activiteiten voor Ajax, waar hij tot voor kort in het bestuur figureerde en waarvoor hij ooit o.a. met Barry Hulshof als jeugd prof speelde, hield aan zijn rol bij KLM in elk geval een verdiende hoge Franse onderscheiding over. Camiel Eurlings moet het voor zijn kortstondig luchtvaart-avontuur, zonder enig lintje doen.
Het is overigens nog steeds onbegrijpelijk dat vanuit de politiek tot nu toe nooit een onderzoek naar de handel en wandel rond de fusie is gedaan. Ministers, staatsecretarissen en kamerleden, staan er bij en kijken er naar, vermoedelijk in slaap gesust door het al eerder door staatssecretaris Sharon Dijksma benoemde “ondeskundige“ ambtenaren leger.
En toch… Een overname-prijs van slechts 865 miljoen, volgens tal van economen en andere deskundigen veel te laag, en garanties die onvoldoende en onduidelijk zijn, blijven ook nu nog alle reden voor een gedegen onderzoek, zolang de KLM vliegtuigen nog blauw zijn…. .
De tijd dringt, want een minstens even grote bedreiging voor de KLM is de tegen alle afspraken losgelaten selectiviteitsbeleid met “pret-maatschappijen volgeplempte Schiphol, dat “onze” KLM in de groei beperkt. De Sloper van Schiphol, president directeur Jos Nijhuis, deed tot zijn aanstaande vertrek zo zijn uiterste best ook de Sloper van de KLM te worden.
Parlementair onderzoek zou op grond van majeure economische belangen voor ons land nog steeds meer dan gerechtvaardigd zijn.
Wat dat betreft geldt -zelfs – voor onze mede-verantwoordelijke politici beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.
