door ARNOLD BURLAGE
SCHIPHOL. Hoe serieus de KLM piloten het conflict met de KLM directie over hun pensioenprobleem nemen blijkt wel uit de ongewoon harde taal en dreigementen die over de onderhandelingstafel gaan. Nou ja, onderhandelingstafel… De vliegers lijken klaar met praten en kiezen voor de het aloude gezegde dat de aanval de beste verdediging is.
Het speciale bulletin dat de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers aan alle leden stuurde spreekt boekdelen. Hierbij voor de juiste beoordeling de integrale tekst. Niet allleen de vliegers blijken een levensgroot probleem te hebben, de KLM directie zat nog niet vaak eerder in een lastig parket en lijkt voor de nucleaire optie te kiezen.
LEES HIER ONDER HET INTEGRALE BERICHT:
Op de hoogte, 3 augustus 2016
KLM kiest met pensioenopzeggingen voor nucleaire optie
Het opzeggen van de pensioenregeling tussen de VNV en KLM en van de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds op de achternamiddag van 29 juli was eerder bij de vliegers bekend dan bij het VNV-bestuur. Dit dankzij de uitgebreide, niet aan de VNV aangekondigde, mailing die KLM vrijdagmiddag stuurde. Dat lijkt een bewuste strategie om onrust en tweespalt te creëren bij nota bene de enige groep die al een forse inlever- en investerings-cao voor drie jaar heeft gesloten met tot doel: rust en ruimte voor investeringen.
Dat KLM dan uitgerekend bij de vliegers de pensioenregeling opzegt, is als het afwerpen van een nucleaire bom. Het leidt tot juridische, interne en externe strijd en maakt het voeren van overleg nagenoeg onmogelijk. Dit nog los van het feit dat opzegging volgens ons helemaal niet kan en in elk geval niet nodig is. De VNV heeft altijd de insteek om met het bedrijf in overleg te komen tot afspraken. Zo ook in deze, namelijk een afspraak die KLM’s pensioenprobleem zoveel mogelijk oplost én rekening houdt met de belangen van de vliegers en geldende afspraken. Met dit optreden heeft KLM de toon gezet voor het op de spits drijven van de relatie met de VNV en zorgt voor onrust onder de vliegers over de koers van het bedrijf.
Is er sprake van redelijkheid of schijn?
Zo op het eerste gezicht lijkt het heel redelijk wat KLM schrijft in haar mededeling rondom de opzegging van de pensioenregelingen met de VNV en het pensioenfonds. Van het bedrijf kan toch ook niet verwacht worden om ineens mogelijk 600 miljoen euro aan indexatiebuffer te moeten storten? De directie wil liever vliegtuigen kopen voor dit geld en dat levert toch werkgelegenheid op? En dat het hier slechts om de indexatie van pensioenen gaat, dus waar zeuren we over? Of is dit huilen van KLM voordat zij geslagen wordt? U leest hierna dat dit laatste het geval is.
Wat is de bredere dynamiek rondom de opzegging?
Kern van het probleem is ons inziens dat de KLM-directie bij het najagen van haar eigen targets alles wat hierbij in haar weg staat of niets oplevert negeert. Zo zien we met lede ogen aan dat KLM de afspraken uit de cao over een stoel in de RvC en aandelen in het bedrijf niet na kan of wil komen en vervolgens keer op keer zoekt naar uitwegen of redenen om te verdoezelen dat deze niet zijn geleverd. Dit terwijl wij als vliegers honderden miljoenen investeren in KLM, de pensioenleeftijd verhogen en onder meer crewsterkte flexibel invullen met verschillende afspraken.
Stand van zaken is dat de vliegers keer op keer inleveren en investeren, maar KLM niet nakomt wat afgesproken is. De gedane opzegging van onze pensioenafspraken is een aanvechtbare actie waarmee KLM bijzonder veel op het spel zet.
Intern ruzie maken terwijl de vijand buiten bestreden moet worden, is de verkeerde prioriteit stellen. Inmiddels gaat het echter niet meer om incidenten, maar om een structureel probleem. Resultaat is dat het bedrijf nu met zowel grond, cabine als cockpit in conflict is.
Wat is de zogenaamde reden achter de opzegging?
Om een goed antwoord op deze vraag te kunnen geven, volgt eerst een uitleg van onze pensioenregeling.
Organisatie van uw pensioen
Ons pensioen wordt opgebouwd volgens afspraken die worden gemaakt tussen de VNV en KLM (pensioentoezeggingen). Deze afspraken moeten voldoen aan de pensioenwet. Deze pensioenovereenkomst tussen de VNV en KLM wordt uitgevoerd door het pensioenfonds Vliegend personeel KLM.
De uitvoering van de overeengekomen pensioenafspraken tussen de VNV en KLM staan in de uitvoeringsovereenkomst, welke wordt afgesproken tussen het pensioenfonds en KLM. Hoe uw pensioen wordt opgebouwd kunt u terug vinden in het pensioenreglement. Deze relaties tussen partijen vormen samen de zogenaamde ‘pensioendriehoek’.
Basis van de pensioenafspraken
De basis van onze huidige pensioenafspraken stamt uit 2001, het bekende STROT-akkoord. Dit akkoord is in 2007 aangepast. De VUT verdween en levenslooptoeslag kwam hiervoor terug.
Aan het einde van de financiële crisisperiode bleek dat er veel geld in de kassen van de pensioenfondsen zat, maar ook dat de mensen ouder werden en door de steeds lagere rentestanden de waardering voor de gedane toezeggingen steeds hoger werd. Zelfs zoveel dat deze in veel gevallen niet meer konden worden waargemaakt. De overheid greep in en de pensioenwet werd aangepast.
De VNV en KLM hebben hierop geanticipeerd en vanaf 2014 tot en met vandaag de dag zijn er veranderingen doorgevoerd. Hier komen de recente vrijvalstaffels ook uit voort en zijn nodeloze kostenstijgingen voor KLM voorkomen. De VNV en KLM hebben dus een lange historie van afspraken maken, ook rondom veranderende pensioenwetgeving.
Overschotten- en tekortenregeling
Onderdeel van pensioenafspraken is de situatie ‘wat als er te weinig geld in kas zit om pensioentoezeggingen (opbouw + indexatie van het pensioen) waar te maken?’ Onder vooraf bepaalde grenzen (dekkingsgraden) moet KLM extra geld overmaken om de dekkingsgraad weer boven de vastgestelde grens te krijgen. Dit wordt de tekortenregeling genoemd. KLM was in 2001 bereid deze tekortenregeling met de VNV af te spreken, mits KLM boven een bepaalde dekkingsgraad een voordeel zou hebben door geen of minder pensioenpremie in te moeten leggen, de zogenaamde overschottenregeling. Deze ‘in voor- en tegenspoed’-afspraak heeft KLM geen windeieren gelegd en vanaf 2001 opgeteld en opgerent bijna 400 miljoen euro opgeleverd.
Kern van het probleem voor 1 december oplossen
En nu komen we bij de kern van wat er nu speelt. Na vijftien jaar voorspoed en 400 miljoen euro voordeel komen we voor het eerst in de situatie dat de dekkingsgraad onder een bepaalde grens zakt, waardoor KLM volgens de vigerende pensioenafspraken extra geld zou moeten bijstorten.
Pikant detail is dat als die 400 miljoen euro wel in het fonds zat en niet aan KLM was toegevallen, dan zou er nu geen of nauwelijks een tekort geweest zijn.
Tenminste, als het bestuur van het pensioenfonds dat zo zou bepalen aan het eind van dit jaar. Er zit namelijk onvoldoende geld in kas om het pensioen zelf te kunnen indexeren conform afspraak en dan is het aan het pensioenfondsbestuur om – alle belangen afwegend van bedrijf en deelnemers – te bepalen of en hoe er geïndexeerd wordt en of er een extra rekening naar KLM gaat.
Een alternatief voor KLM is om een nieuwe afspraak met de VNV, die de deelnemers vertegenwoordigt, te maken om deze potentiële bijstortverplichting te voorkomen. Die lange historie van wederzijdse problemen oplossen hebben we tenslotte met elkaar. Hiervoor hebben partijen de tijd tot het pensioenfondsbestuur een indexatiebesluit neemt, dus minimaal tot 1 december van dit jaar.
KLM kiest echter nucleaire variant
Sinds 29 juli is met de opzegging door KLM de werkelijkheid anders. KLM kiest ervoor om zowel de pensioenafspraken met de VNV op te zeggen, maar ook de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds.
KLM blaast hiermee in één keer de hele pensioendriehoek op.
Waarom doet KLM dit?
Nu zijn we terug bij de werkelijke reden waarom KLM voor de nucleaire variant kiest.
KLM wil gratis van de overschotten- en tekortenregeling af nu er een nadeel dreigt. Dat is voor de VNV duidelijk geworden na de onderhandelingen over het laatste cao-protocol en in gesprekken met KLM de afgelopen periode.
Tijdens de cao-onderhandelingen in de zomer van 2015 dreigde al een bijstortverplichting voor KLM. De VNV heeft toen aangeboden om als bijdrage aan het bedrijf de overschotten- en tekortenregeling zo aan te passen dat KLM niet hoefde bij te storten en daarmee leverde de VNV een forse bijdrage aan Perform 2020. Maar KLM koos hier niet voor, omdat dit voor het publiek weinig zichtbaar was en wilde per se een ophoging van de pensioenleeftijd en daarmee verlaging van de pensioenpremie mede als bezuiniging. Die is geleverd door de VNV, mede ook met inachtneming van de maatschappelijke ontwikkelingen. Daarmee zijn de cao-afspraken over pensioenen ook van de directie een bewuste keuze geweest, inclusief de daarmee verbonden risico’s van het intact laten van de overschotten- en tekortenafspraak.
De crux van het verhaal
Afgelopen periode wilde KLM met de VNV een tijdelijke afspraak maken om het pensioenfondsbestuur voor 2016 buiten spel te zetten wat betreft het eventueel sturen van een extra rekening. Daarmee wel het tijdelijke probleem voor KLM oplossend, maar ook het risico enkel en alleen bij de deelnemers leggend. De VNV wil juist de waardevastheid van het pensioen borgen door ook betrouwbare afspraken over indexatie te maken. Structurele problemen lossen we immers op met structurele afspraken. Dat vraagt uiteraard wel enige investering en past niet bij de (nagenoeg) gratis inzet van KLM. Dit is wel wat anders dan het beeld dat KLM oproept met het in één keer moeten betalen 500 tot 600 miljoen euro.
De insteek van de VNV is dus het borgen van een waardevast pensioen door middel van redelijke afspraken over indexatie.
Wat betekent de opzegvariant?
Door voor de opzegvariant te kiezen, zegt KLM feitelijk dat ze er niet aan de overlegtafel uit wil komen of alleen wil overleggen met een pistool op het hoofd van de VNV. Dit druist zo tegen onze jarenlange overlegtraditie in, dat je hier gerust kunt spreken van een bewuste kwade opzet. Daarmee maakt de directie een bewuste keuze om het conflictmodel te hanteren, nu dus ook met de vliegers. Wat de VNV betreft een dolk in de rug.
Wat betekenen de opzeggingen juridisch en wat zijn de effecten?
KLM heeft twee zaken opgezegd: de uitvoeringsovereenkomst (UO) met het pensioenfonds én het pensioenprotocol 2005-2007 (gebaseerd op het STROT-akkoord van 2001) met de VNV. Dat protocol maakt deel uit van de pensioenregeling die is geborgd in de cao. Van beide wil KLM dus af. Bovendien meent KLM dat dit kan met een korte opzegtermijn van enkele maanden.
Volgens gespecialiseerde juristen op dit gebied kan KLM dit niet zo doen. Volgens hen is deze opzegging ongeldig. Dit onder andere omdat in de cao bepaald is dat Stichting Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM de pensioenuitvoerder is. Het pensioenprotocol is een duurovereenkomst met haar oorsprong in 2001 met een aanpassing in 2007.
Opzeggen van een duurovereenkomst vergt normaal gesproken een veel langere termijn en met het concrete vooruitzicht op een grote bijstorting ten tijde van de opzegging zal deze verplichting ook niet zomaar vervallen. In elk geval kan KLM niet eenzijdig van de bijstortingsafspraak af zonder schadeplichtig te zijn. En die schadeplichtigheid loopt in de bestaande jurisprudentie fors op. Er zijn toen keuzes gemaakt en die lijken nu niet goed uit te pakken voor één partij. Op het moment dat het dan tegenvalt de stekker er eenzijdig uittrekken kan niet. Andersom, als KLM bij economisch hoogtij naar mening van de vliegers wel erg veel zou afromen uit de pensioenpot door ontstane overschotten, zou opzeggen door de VNV toch ook niet kunnen?
Wat te denken als inderdaad niet legitiem opgezegd kan worden, zoals de VNV stelt, en toch een rekening betaald moet worden van vele honderden miljoenen? Of wat te denken van het op zoek moeten gaan naar een nieuwe uitvoerder die duurder zal zijn dan ons eigen fonds met de vraag wat dan de premie wordt voor KLM voor onze regeling? De VNV zal niet schromen om KLM verantwoordelijk te stellen voor eventuele schade die op gaat treden.
Russische roulette met of zonder losse flodders?
KLM lijkt echter geen benul te hebben wat het over zich afroept en speelt onverantwoord Russische roulette, waarbij de rekening achteraf wel eens veel hoger kan uitvallen dan gedacht. Dat is pas schadelijk voor de bedrijfsvoering en bovenal onverantwoord voor een beursgenoteerde onderneming die op alle fronten intern ruzie maakt terwijl de vijand buiten bestreden moet worden.
Daarnaast zal KLM alsnog met de VNV over de door hen gewenste ‘toekomstbestendige’ pensioenregeling in overleg moeten treden. Dat thema is dus nog helemaal niet opgelost met het onnodige wapengekletter van KLM.
Een spel met alleen maar verliezers lijkt door de directie te zijn gestart. Dit alles tenzij er alsnog een oplossing komt.
Pensioenfonds
Het pensioenfondsbestuur heeft een eigen verantwoordelijkheid en heeft de deelnemers separaat geïnformeerd, via een statement op haar website, hoe zij met de gevolgen van de opzegging van de uitvoeringsovereenkomst om zullen gaan.
https://www.klmvliegendfonds.nl/nieuws/klm-zegt-uitvoeringsovereenkomst-met-pensioenfonds-op
Het pensioenfondsbestuur en de VNV verschillen niet van mening dat deze opzegging niet kan.
KLM gaat, zoals zij zelf schrijft, op zoek naar een andere uitvoerder van de pensioenregeling, wat de facto betekent dat het huidige pensioenfonds een slapend fonds zal gaan worden met alle gevolgen van dien.
Hoe nu verder?
Structurele oplossingen; geen paniekvoetbal
De VNV is altijd bereidwillig om te luisteren naar de problemen van het bedrijf en om mee te denken in oplossingen omdat KLM nu eenmaal de broodheer is van de ruim 2.800 vliegers en nog veel meer grond- en cabinepersoneel.
KLM heeft in haar schrijven aan u al gespeculeerd over de mogelijke stappen van de VNV. Voor de VNV is de zaak vrij eenvoudig; de opzegging kan niet. Als we er in overleg uit willen komen, dan moet dit zijn met respect voor afspraken uit het verleden en de belangen van KLM én de vliegers, maar niet met een pistool op het hoofd gericht.
Dat betekende en betekent voor de VNV dat het samen vinden van een structurele oplossing voor alle partijen het verstandigst is in deze. KLM geeft aan dat men daartoe bereid is. Maar wat de VNV betreft gebeurt dat zoals het er nu voorstaat alleen als de opzeggingskogel verwijderd wordt (ook al zien we die als losse flodder), en het pistool weer in de holster gaat.
Als de opzegging niet ongedaan wordt gemaakt, dan rest de VNV niets anders dan (juridische) stappen te ondernemen. De VNV zal onder meer de opzegging van het pensioenprotocol juridisch aanvechten of nog verdergaande andere stappen ondernemen.
De spanning loopt hiermee extreem en onnodig hoog op tussen management en de VNV. Dat betreuren wij ten zeerste daar we ons al lange tijd van onze goede kant hebben laten zien en altijd het bedrijfsbelang mee laten wegen.
Andere keuze?
Wij hebben nu geen andere keuze. Dit ook omdat KLM keer op keer niet levert wat in de afgelopen tijd is afgesproken, zoals de zetel in de RvC, aandelen in het bedrijf, en KLM daarmee keer op keer tornt aan gemaakte afspraken. Een koersvast bedrijf willen zijn, kan niet door incidentpolitiek de richting te laten bepalen.
Structurele problemen vragen om structurele oplossingen. Dat begint met het intrekken van de opzeggingen door KLM.
De “vele waardering” die KLM aan het slot van haar mailing richting vliegers uitspreekt moet een concrete vertaling krijgen en niet bij loze woorden blijven. Daar spannen wij ons ten zeerste voor in. We vertrouwen op uw steun, begrip en eventueel gevraagde inzet.
